Inter Avernales animam dum cogeret umbras
Cyllenius Bocacii,
„Ergo“, ait, „haec nostri spes est praeclara laboris
vestraeque gratitudinis?
Antea qui nulla vixistis lege dirempti
mixti nothi cum gnesiis,
in certam primus stirpem classesque redegi.
Secans minorum gentium
maiorumque tribus, ut sit cognoscere promptum
suos cuique posteros.“
„Immo“, ait ille, „arcte dum nos facis ipse sedere
totamque farcis curiam
patribus, astra tibi quis te magis invidet ipso?
Nam plena sunt subsellia.“
Inter Avernales animam dum cogeret umbras
Cyllenius Bocacii,
„Ergo“, ait, „haec nostri spes est praeclara laboris
vestraeque gratitudinis?
Antea qui nulla vixistis lege dirempti
mixti nothi cum gnesiis,
in certam primus stirpem classesque redegi.
Secans minorum gentium
maiorumque tribus, ut sit cognoscere promptum
suos cuique posteros.“
„Immo“, ait ille, „arcte dum nos facis ipse sedere
totamque farcis curiam
patribus, astra tibi quis te magis invidet ipso?
Nam plena sunt subsellia.“
Inter Avernales animam dum cogeret umbras
Cyllenius Bocacii,
„Ergo“, ait, „haec nostri spes est praeclara laboris
vestraeque gratitudinis?
Antea qui nulla vixistis lege dirempti
mixti nothi cum gnesiis,
in certam primus stirpem classesque redegi.
Secans minorum gentium
maiorumque tribus, ut sit cognoscere promptum
suos cuique posteros.“
„Immo“, ait ille, „arcte dum nos facis ipse sedere
totamque farcis curiam
patribus, astra tibi quis te magis invidet ipso?
Nam plena sunt subsellia.“
Als unter avernalische Schatten der Cyllenier dessen Seele
drängte, sprach Boccaccio:
„Also ist dies der erhoffte herrliche Lohn unserer Mühe
und eurer Dankbarkeit?
Euch, die ihr zuvor durch keine Regel getrennt lebtet,
Uneheliche mit Ehelichen gemischt,
habe ich als Erster zurück zu einer sicheren Wurzel und in Klassen gebracht.
Die Stämme der kleineren
und größeren Familien unterteilte ich, sodass es einem jeden möglich sei,
seine Nachkommen zu kennen.“
„Keineswegs“, sagte jener, „da du selbst uns gedrängt sitzen lässt
und den ganzen Hof vollstopfst
mit Ahnen, wer neidet dir eher die Sterne als du selbst?
Denn voll sind die Bänke!“
Inter Avernales animam dum cogeret umbras
Cyllenius Bocacii,
„Ergo“, ait, „haec nostri spes est praeclara laboris
vestraeque gratitudinis?
Antea qui nulla vixistis lege dirempti
mixti nothi cum gnesiis,
in certam primus stirpem classesque redegi.
Secans minorum gentium
maiorumque tribus, ut sit cognoscere promptum
suos cuique posteros.“
„Immo“, ait ille, „arcte dum nos facis ipse sedere
totamque farcis curiam
patribus, astra tibi quis te magis invidet ipso?
Nam plena sunt subsellia.“
Hac sub mole iacent cineres ac ossa Ioannis,
mens sedet ante Deum meritis ornata laborum.
Mortalis vitae genitor Boccacius illi,
patria Certaldum, studium fuit alma poesis.
Si quaeram cineres tuos, Bocaci:
hic iacent; si animam: petivit astra;
si qua gloria sit tuis libellis
maior: non ego Lydiusve linguae
cultor patriae et aemulus Latinae,
sed iudex erit aut iocis Cupido
aut gaudens facili Venus loquela
aut, quem dicere malo, totus orbis,
cui vivunt Veneres Cupidinesque.
Quibus cultior est tuus libellus,
elegantior omnibus libellis.
Latomus knüpft in seiner satirischen Darstellung an die postmortalen Zustände an, die im Autoepitaph und in Mirteos Epigramm beschrieben werden. Der durch seine Grabinschrift sprechende Boccaccio behauptet vollmundig, dass seine Seele, mit seinen Verdiensten geschmückt, bereits vor Gott säße. Pietro Mirteo wiederum lässt einen imaginierten Wanderer mit dem Autoepitaph kommunizieren und die Information erlangen, dass Boccaccios Seele „zu den Sternen strebte“ – pedantisch betrachtet bedeutet das nicht, dass sie auch wirklich dort angekommen ist. Diese Situation zeigt sich bei Latomus, wo Boccaccios Seele an der Schwelle zum Jenseits steht, jedoch das eigentliche Ziel, den Himmel bzw. die Sterne, wie es auch hier heißt, nicht erreichen kann.
(Baltas 2025, 200)
v. 6: misti 1561, 1571, 1577.
—
v. 1: Avernalis = Adjektiv zu „Avernus [...], vollst. lacus Avernus od. lacus Averni, ein tiefer, einen vulkanischen Krater ausfüllender See von mephitischer Ausdünstung bei Kumä in Kampanien [...], in dessen Nähe die Sage den Hain der Hekate, die Grotte der kumäischen Sibylla u. den Eingang in die Unterwelt verlegte [...] dah. Avernus poet. für Unterwelt“ (Georges 1913, s. v. „Avernus [2]“).
v. 2: Cyllenius = Merkur (Georges 1913, s. v. „Cyllene [B,α]“).
S. zu diesem und den weiteren Epigrammen auf Boccaccio Baltas 2025.
Werkbezug: Genealogia deorum gentilium.